Çarşamba Toplantısı

Dr. Ebru Oğurlu

AVRUPA BİRLİĞİ ÜYELİĞİ ÇERÇEVESİNDE MACARİSTAN, POLONYA VE ÇEK CUMHURİYETİ’NDE YURTTAŞLIK KAVRAMININ YENİDEN YAPILANDIRILMASI

Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkelerinde, 1980’li yılların sonundan itibaren yaşanan rejim değişiklikleri, yurttaşlık kavramını bölgenin siyasi gündeminin ilk sıralarına taşımıştır. Hem bölge ülkelerinin Avrupa Birliği’ne (AB) üyelikleri hem de AB içinde yaşanan genişleme ve derinleşme süreçleri, yurttaşlık kavramının yeniden tanımlanması ve yapılandırılmasını kaçınılmaz kılmıştır. Macaristan, Polonya ve Çek Cumhuriyeti örnekleri incelendiği zaman, komünizm sonrası dönemde, her üç ülkenin de teorik olarak, daha kapsayıcı ve içselleştirici yurttaşlık kavramını (civic citizenship) benimsediği ve -ilgili yasa anayasaları yürürlüğe koyarak- yurttaşlığın yasal ve siyasi gerekliliklerini “kağıt üzerinde” yerine getirdiği görülmektedir. Ancak pratikteki uygulamalar, kağıt üzerinde kazanılan hakların ve getirilen yasal güvencelerin çok gerisinde kalmakta ve yurttaşlık statüsü sosyal hayatın içinde var olabilmek için bir güvence sayılamamaktadır. Daha somut bir ifadeyle, bölge ülkelerinde uzun yıllardan itibaren uygulanan “etnik yurttaşlık” (ethnic citizenship) anlayışı, komünizm sonrası dönemde de hakimiyetini devam ettirmekte ve yurttaşlar arasında eşitsizliğe ve ayrımcılığa neden olmaktadır. Bu çerçevede, her üç ülkede de gözlenen en önemli sorun, yurttaşlık tanımlamaları ve uygulamaları arasındaki tutarsızlıktır.